Trzy razy superjasny standard czyli nieco przewrotny eksperyment dotyczący estetyki obrazka

Zazwyczaj testuję obiektywy patrząc na ich różne aspekty, przy czym osiągi techniczne, take jak ostrość, kontrast, korekcja dystorsji, winietowania i aberracji chromatycznej, odporność na duszki i flarę, zajmują miejsce centralne a boke, czyli jakość nieostrości, jest tylko jednym z wielu aspektów oceny optyki. Ale czasem warto porzucić koncentrację na walorach technicznych oddania głównego obiektu zdjęcia i skupić się na aspekcie, który jest czysto subiektywny: tak zwanej „plastyce” obrazka i jakości rozmywania rozostrzonych jego partii. Postanowiłem rozszerzyć ten pomysł przeprowadzając test pozwalający porównać subiektywne postrzeganie plastyki obrazka generowanego przez trzy obiektywów o podobnych parametrach. Aby wiedza o marce używanych obiektywów nie zabarwiła postrzegania, uznałem że będzie to ślepy test, czyli taki w którym oceniający nie wiedzą nie tylko które zdjęcie zostało wykonane którym z trzech testowanych obiektywów, ale nawet nie mają pojęcia jakie obiektywy zostały użyte. To eliminowało z testu mnie samego. Udało mi się namówić 12 osób, które same na co dzień fotografują, do dokonania ślepej oceny 8 serii zdjęć wykonanych trójką obiektywów.

Zacznijmy od przedstawienia testowanej trójki. W teście brały udział trzy obiektywy pełnoklatkowe o ogniskowej 50 mm i nieomal identycznej jasności a dla utrzymania spójności wszelkich – innych niż cechy charakterystyczne danego obiektywu – elementów mogących wpłynąć na jakość obrazka, wszystkie zdjęcia zostały zrobione bezlusterkowcem Sony a7R II przy identycznych ustawieniach i każda seria była wykonywana ze statywu dla utrzymania jednolitego kadrowania.

Obiektywy to: a) Mitakon Speedmaster 50 mm f/0,95 chińskiej firmy Zhongyi w mocowaniu Sony E; b) Leica Noctilux-M 50 mm f/1 niemieckiej firmy Leitz Wetzlar w mocowaniu Leica M; c) TTArtisan 50 mm f/0,95 Asph chińskiej frimy DJ-Optical w mocowaniu Leica M. Mitakon jest od razu w mocowaniu Sony natomiast dwa pozostałe obiektywy mają mocowanie Leica M i zostały założone na Sony a7R II poprzez znakomity adapter Voigtlander VM-E close focus adapter. Jeśli chodzi o parametry, cała trójka ma ogniskową 50 mm natomiast jasność jest nieomal identyczna: różnica między f/0,95 (Mitakon, TTArtisan) a f/1 (Leica Noctilux-M) wynosi 1/8 EV, czyli jest właściwie pomijalna. Zatem mogę z czystym sumieniem stwierdzić, że ogniskowa i jasność jest taka sama dla całej trójki. I wszystkie zdjęcia we wszystkich seriach zostały wykonane przy pełnym otworze przysłony, czyli Mitakon Speedmaster 50 mm f/0,95  zawsze był używany przy f/0,95, Leica Noctilux-M 50 mm f/1 zawsze przy f/1, a TTArtisan 50 mm f/0,95 zawsze przy f/0,95.

Rozesłałem do 12 osób 8 serii, po trzy zdjęcia każda, i opatrzyłem je taką instrukcją:

Mam trzy obiektywy różnych producentów o prawie identycznych parametrach – ta sama ogniskowa a jasność też nieomal równa. Zrobiłem nimi serie zdjęć i chciałbym Was poprosić o ocenę. Mówimy o estetyce tworzonego przez nie obrazka, czyli w każdej serii po prostu chcę Was poprosić o ocenę, które zdjęcie podoba Wam się najbardziej, które mniej, a które najmniej. Dodam, że zdjęcia w każdej serii są robione ze statywu tym samym aparatem tylko ze zmianą obiektywów wiec kadr jest zasadniczo ten sam – wyłączywszy na niektórych zdjęciach różnice wynikające z ruchu wiatru czy psów. W ramach każdej serii kolejność użycia obiektywów była zmieniana losowo. Chcę Wam wysyłać kolejne serie (jest ich osiem). Za każdym razem będą trzy zdjęcia oznaczone na przykład tak: Seria 1 a Seria 1 b Seria 1 c. Uszeregujcie w ramach każdej serii zdjęcia od „najładniejszego” do „najbrzydszego” podając mi litery im odpowiadające. Na przykład: jeśli w Serii 1 najbardziej podoba Wam się zdjęcie c, nieco mniej a, a najmniej b, proszę Was o przekazanie mi takiej informacji: Seria 1 c a b. Po dokonaniu oceny wszystkich serii prześlijcie proszę zbiorczą informację w stylu:

Seria 1 cab

Seria 2 bca

Seria 3 cba

itd.

Wiem, że czasem obrazki są bardzo podobne ale proszę Was nie piszcie ex aequo czy nie wiem tylko za każdym razem podajcie kolejność!

Zanim pokażę oceniane serie zdjęć i przedstawię wyniki punktacji, muszę coś wyznać oraz poczynić dwa spostrzeżenia. Po pierwsze przyznaję się, że zwiodłem uczestników ślepego testu pod jednym względem: napisałem że w każdej serii losowo zmieniałem kolejność użycia trzech testowanych obiektywów a tak nie było. Tak naprawdę w każdej serii kolejność była zawsze taka sama. Zrobiłem to z premedytacją, bo chciałem żeby dla każdej serii każdy uczestnik miał świeże spojrzenie i oceniał plastykę obrazka będąc przekonanym, że kolejność jest inna niż w serii poprzedniej. Gdyby uczestnicy wiedzieli, że kolejność pozostaje taka sama, mogliby – mniej lub bardziej podświadomie  – „pójść na łatwiznę” i raz wybrawszy swoje typy, dalej się ich trzymać. Ciekawe spostrzeżenie jest takie, że niektórzy uczestnicy testu mieli duży rozrzut ocen serii zdjęć, ale kilka osób trzymało się konsekwentnie kolejności ocen między seriami, co mogłoby świadczyć, że podświadomie „czuli” które nieostrości są do siebie podobne. Oczywiście nieostrości danego obiektywu zależą również od odległości fotografowania zatem się zmieniają przy różnych kadrach. Wobec tego nie można powiedzieć, że dana optyka ma identyczne boke w każdej sytuacji. Są obiektywy których boke waha się od super płynnych przejść tonalnych do ostrych krawędzi na przejściach,

Drugie spostrzeżenie nawiązuje do komentarza jednego z uczestników ślepego testu, który brzmiał tak:  „Ciekawe, że jest też różnica w kolorach a przecież obiektyw nie ma na to wpływu.”  Otóż transmisja barw przez różne obiektywy się różni. W czasach analogowych mówiło się na przykład o zimnych barwach optyki Zeissa w przeciwieństwie do ciepłych Leiki. Canon nFD 50mm f/1,4 miał wzorcową transmisję zgodną ze standardem ISO. Sporo zależy od użytego szkła i powłok przeciwodblaskowych. Na zdjęciach obiektywów widzę wyraźnie, że o ile optyka obiektywów Leica Noctilux-M i TTArtisan wydaje się dość neutralna to połączenie soczewek i powłok przeciwodblaskowych w Mitakonie ma ciepły odcień.

A teraz meritum sprawy, czyli serie zdjęć wraz z ocenami. Dla uporządkowania informacji o seriach zdjęć, krótko je podsumuję. W każdej serii zdjęcia obiektywy były używane w tej samej kolejności, od lewej do prawej:  a) Mitakon Speedmaster 50 mm f/0,95 chińskiej firmy Zhongyi; b) Leica Noctilux-M 50 mm f/1 niemieckiej firmy Leitz Wetzlar; c) TTArtisan 50 mm f/0,95 Asph chińskiej frimy DJ-Optical  (w skrócie będę je określał odpowiednio: Mitakon, Leica, TTArtisan). Każda z 12 osób porządkowała kolejność trzech zdjęć w każdej serii a ja przydzielałem punktację: 3 punkty dla najwyżej ocenianego zdjęcia przez daną osobę w danej serii, 2 dla drugiego wyboru a 1 punkt dla zdjęcia, które najmniej się podobało oceniającej osobie. Następnie w danej serii dodawałem punkty otrzymane od 12 uczestników przez zdjęcie wykonane danym obiektywem. Zatem pod każdą serią podam punktację każdego z trzech obiektywów i miejsce jakie zajął w danej serii (w jednej serii jeden uczestnik napisał nie wiem, wobec czego tutaj przyznałem każdemu obiektywowi remisowe 2 punkty), Na koniec podliczę punkty ze wszystkich serii dla każdego obiektywu i podam łączną punktację, zajęte w sumie miejsce oraz podsumuję ile razy dany obiektyw zajął jakie miejsce w kolejnych seriach.

Seria 1:

1. miejsce: a. Mitakon (33 punkty)

2. miejsce: b. Leica (23 punkty)

3. miejsce c. TTArtisan (16 punktów)

 

Seria 2:

1. miejsce: b. Leica (32 punkty)

2. miejsce: a. Mitakon (25 punktów)

3. miejsce: c. TTArtisan (15 punktów)

 

Seria 3:

1. miejsce: a. Mitakon (31 punktów)

2. miejsce: b. Leica (23 punkty)

3. miejsce: c. TTArtisan (18 punktów)

 

Seria 4:

1. miejsce: b. Leica (26 punktów)

2. miejsce: a. Mitakon (25 punktów)

3. miejsce c. TTArtisan (21 punktów)

 

Seria 5:

1. miejsce: a. Mitakon (31 punktów)

2. miejsce: c. TTArtisan (24 punkty)

3. miejsce b. Leica (17 punktów)

 

Seria 6:

1. miejsce: a. Mitakon (31 punktów)

2. miejsce: c. TTArtisan (23 punkty)

3. miejsce b. Leica (18 punktów)

 

Seria 7:

1. miejsce: a. Mitakon (31 punktów)

2. miejsce: b. Leica (24 punkty)

3. miejsce c. TTArtisan (17 punktów)

 

Seria 8:

1. miejsce: b. Leica (27 punktów)

2. miejsce: a. Mitakon (24 punkty)

3. miejsce c. TTArtisan (21 punktów)

 

Podsumowanie

Dodając punkty ze wszystkich 8 serii, otrzymujemy taką łączną ocenę:

  1. miejsce: a. Mitakon (231 punktów)
  2.  miejsce: b. Leica (190 punktów)
  3. miejsce: c. TTArtisan (155 punktów)

Podsumowując wyniki z 8 serii:

a. Mitakon 5 razy zajął 1. miejsce i 3 razy 2. miejsce

b. Leica 3 razy zajęła 1. miejsce, 3 razy 2. miejsce i 2 razy 3. miejsce

c. TTArtisan 3 razy zajął 2. miejsce i 6 razy 3. miejsce

 

Wnioski

Są to subiektywne oceny jednego w wielu aspektów obrazka generowanego przez optykę dokonane przez 12 osób i na ich podstawie nie można wyrokować o ogólnej jakości trzech omawianych obiektywów, natomiast mogą one stanowić wskazówkę dla osób zastanawiających się, który z nich ma rozmycie, które będzie się podobać jakiejś statystycznej większości w grupie odbiorców związanych z fotografią. Ponadto takie „zabawy” stanowią odskocznię od oglądania wyników fotografowania tablic testowych i ceglanych murów.

I jeszcze jedna kwestia. Mimo, że zrobiłem to w dobrej intencji, chcąc zapewnić świeżość spojrzenia przy ocenie każdej kolejnej serii, jednak nie da się ukryć, że nieco zwiodłem uczestników testu, którzy nie mieli powodu mi nie ufać. A jednak – sądząc po ocenach – część uczestników wybierając we wszystkich lub w większości przypadków tę samą kolejność podświadomie czuła podobieństwo nieostrości między zdjęciami wykonanymi tym samym obiektywem. W każdym razie wyniki testu mówią tyle samo o testowanych obiektywach, co o meandrach ludzkiej percepcji.

Selfie_jarek_brzezinski

Jarosław Brzeziński

Jarosław Brzeziński, ur. 1962 r., fotograf, malarz i tłumacz z tytułem magistra filologii angielskiej.
Blog pod adresem: https://towarzystwonieustraszonychsoczewek.blogspot.com/
W roku 2005 opublikował książkę “Canon EOS System”.
W latach 1998- 2009 odpowiedzialny w UKIE za tłumaczenia wszystkich dokumentów związanych z akcesją oraz członkostwem Polski w UE.
W latach 1996- 2011 redaktor i autor setek artykułów na temat sprzętu fotograficznego i fotografii dla czołowych miesięczników branżowych.
W latach 1987-1998 pracował jako nauczyciel angielskiego.
W latach 1994-1996 pracował jako freelancing copywriter dla Ogilvy & Mather.
Od 12 lat jest głównym ekspertem ds. tłumaczeń w Centrum Europejskim Natolin.
Od 25 lat pracuje jako zawodowy fotograf ślubny, reklamowy, reklamowy, eventowy, przemysłowy, korporacyjny oraz portrecista, zarówno w studio jak i w terenie.
Od 30 lat pracuje jako tłumacz polsko-angielski oraz angielsko-polski dla czołowych firm i organizacji.